निरपेक्ष गरिवको रेखामुनिका कृषकहरुलाई कबुलियति वन समुहमा आवद्ध गराई हैसियत विग्रेको वन जंगलको व्यवस्थापनवाट संलग्न कृषकहरुको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउने र वातावरण संरक्षण गर्नेजस्ता दुई उद्धेश्य सहित कबुलियती वन तथा पशु विकास कार्यक्रम यस जिल्लामा संचालन भएको थियो । यो कार्यक्रम नेपाल सरकारको राष्ट्रिय योजना आयोगद्धारा निर्दिष्ट प्रथम प्राथमिकता प्राप्त कार्यक्रम हो । शुरुवाती चरणमा यस कार्यक्रमलाई International Fund for Agriculture Development (IFAD) ले आर्थिक सहयोग उपलव्ध गराई रहेको थियो । कबुलियती वन विकास कार्यक्रम शुरुवातमा आयोजनाको रुपमा संचालन भए तापनि हाल नेपाल सरकारको नियमित कार्यक्रमको रुपमा कार्यान्वयन भई रहेको छ । नेपाल सरकारको वन विभाग तथा पशु विभागवाट संयुक्त रुपमा एकिकृत व्यवस्थापन प्रणालीको अधारमा संचालित कवुलियति वन तथा पशु विकास कार्यक्रमको दोस्रो विस्तार आ.व. २०५८-०५९ देखि तेह्रथुम जिल्लामा सुरुवात गरीएको हो । जिल्लामा व्याप्त गरिबी र संरक्षणको अभावका कारण हैसियत विग्रदै गएको वनक्षेत्र समेतलाई ध्यानमा राखी उक्त वन क्षेत्रहरु गरिबी र वेराजगार व्याप्त तर अवसर एवं श्रोतको चाहना भएका ग्रामिण किसानहरुलाई वन ऐन २०७६ र वन नियमावली २०५१ को प्रावधान अनुसार डिभिजन वन कार्यालयले समूहगत रुपमा व्यवस्थापन कार्ययोजना सहित कबुलियती वन हस्तान्तरण गर्ने र व्यवस्थापन सहयोग गर्ने गरेको छ । हस्तान्तरित कबुलियती वन समुहको विवरण अनुसूचीमा दिइएको छ । 

आ.व. २०७९-०८० को अन्त सम्म आई पुग्दा यस तेह्रथुम जिल्लामा १२३ वटा कबुलियती वन समुह गठन गरि १,३०४ घरधुरीका विपन्न, महिला, पिछडिएका वर्ग र जनजाती समेतको पहुंचलाई सुनिश्चित गर्दै ३४०.९३ हेक्टर वनक्षेत्र गरिबमुखि कबुलियती वनको रुपमा हस्तान्तरण गरि सकिएको छ । तथापि हस्तान्तरित समूह संख्या र क्षेत्रफल कार्यक्रम लागू गर्नुपूर्व लिईएको लक्ष्यभन्दा न्यून भएको पाईएको छ । खासगरि जिल्लामा गाँउदेखि नजिक र सहज पहुच भएका वनक्षेत्रहरु सामुदायिक वनको रुपमा हस्तान्तरण भइसकेको अवस्थाका कारण कबुलियती वनका लागी उपयुक्त क्षेत्रहरु कम पाईएकोले त्यसो हुन गएको देखिएकोछ  ।

क.व.स.को हस्तान्तरणको क्रम (Trend) लाइ विश्लेषण गर्दा आर्थिक वर्ष २०६३-०६४ मा सवैभन्दा बढी २७ वटा क.व.स. गठन भएको देखिन्छ भने  २०७८-०७९ मा सवैभन्दा कम २ वटा का दरले गठन भएको देखिन्छ । आ.व. २०६६-०६७ मा सवै भन्दा वढि क्षेत्र ७१.६७ हे. हस्तान्तरण भएको देखिन्छ । 

थप विवरण